"Nie dziedziczymy Ziemi po naszych przodkach, lecz pozyczamy ja od naszych dzieci"[1]. Ten apel o szacunek dla przyszlych pokolen przypomina nam o potrzebnie zapobiegania marnotrawieniu

kapitalu naturalnego naszej planety (na który skladaja sie powietrze, woda, gleby, zwierzeta i rosliny...), narazanego i zagrozonego przez wielorakie rodzaje ludzkiej dzialalnosci, które prowadza do powstawania zanieczyszczen. Aby stworzyc przyszlosc dla naszych dzieci musimy rozpoczac proces pozytywnej transformacji ekologicznej, która zapewni dlugotrwala ochrone srodowiska naturalnego przy jednoczesnym rozwoju europejskiego przemyslu. Wszedzie, gdzie rozpoczal sie ten proces transformacji, konieczne bylo nielatwe balansowanie miedzy dwoma diametralnie róznymi punktami widzenia, tych, którzy twierdza, ze zle skonstruowane zasady dotyczace ochrony srodowiska moga zaszkodzic konkurencyjnosci przedsiebiorstw i groza szybkim paralizem calych sektorów gospodarki, i innych, którzy  uwazaja, ze nieodpowiednio kontrolowane korzystanie z zasobów wodnych, surowcowych i energetycznych, a takze nadmierna eksploatacja kapitalu naturalnego, doprowadza do stopniowego wstrzymania wzrostu gospodarczego.

Z punktu widzenia koncernu Veolia jako podmiotu swiadczacego uslugi dla srodowiska, mozna podjac konkretne dzialania, aby zmierzac do transformacji ekologicznej, godzac sprzecznosci pomiedzy krótko- i dlugoterminowymi opcjami. Veolia, przedsiebiorstwo z bogata historia we Francji, naturalnie obecne w Europie i ze swiatowymi ambicjami, postanowila skupic swe wysilki na trzech wielkich wyzwaniach transformacji ekologicznej, które stoja przed podmiotami publicznymi i prywatnymi. Odpowiedz na te wyzwania wymagac bedzie innowacji oraz stworzenia nowych modeli gospodarczych. Jakosc przyjetych rozwiazan i ich wdrazanie uzaleznione bedzie równiez od mobilizacji wladz publicznych.

Krótkoterminowe wyzwania transformacji ekologicznej

Uwzgledniajac zmiany w sposobach produkcji, przyzwyczajeniach konsumenckich i stylu zycia do których doszlo w Europie na przestrzeni ostatnich dziesiecioleci, postanowilismy skupic nasze wysilki na wyzwaniach zwiazanych z przetwarzaniem najtrudniejszych zanieczyszczen, rosnacym niedoborem zasobów naturalnych oraz zarzadzaniem kompleksowymi uslugami miejskimi.

Przetwarzanie najtrudniejszych zanieczyszczen

Dzialalnosc gospodarcza prowadzi do powstawania niebezpiecznych lub szkodliwych odpadów, które powinny zostac wyizolowane, unieszkodliwione i poddane odpowiedniej waloryzacji. Dobre praktyki w zakresie gospodarki odpadami w Unii Europejskiej objete sa wspólnymi zasadami i wspólna kontrola. Ze wzgledu na bardziej rygorystyczne przepisy prawne, konieczne okazuje sie jednak korzystanie z nowych sposobów przetwarzania odpadów, a wiec z nowych technologii, równiez w zakresie zarzadzania istniejacymi juz zanieczyszczeniami.

W pazdzierniku 2010 roku na skutek przerwania tamy zbiornika z chemikaliami w pobliskim zakladzie, miasteczka polozone w poblizu zakladu produkcji aluminium Ajka (na Wegrzech), a takze pobliski Dunaj, zostaly nagle zalane dwoma milionami metrów szesciennych plynnego i zracego czerwonego szlamu. Na skutek wypadku dziewiec osób zostalo zabitych, sto dwadziescia - rannych, a fauna i flora calego regionu poniosla ogromne szkody. Czerwony szlam, bedacy pozostaloscia po produkcji boksytu, jest prawdziwym wyzwaniem ekologicznym dla sektora aluminium. W 2012 roku koncern Veolia podpisal wylaczna umowe z kanadyjska spólka posiadajaca prawa do jedynej w swoim rodzaju zielonej technologii [2] bedacej w stanie oczyscic czerwony szlam i przetworzyc go na produkty, które moga zostac poddane waloryzacji, lub tez na sucha i nieaktywna substancje. Jestesmy obecnie w stanie odzyskac tlenek glinu, rzadkie metale i pierwiastki ziem rzadkich zawarte w tym wysoko toksycznym szlamie. Ten nowatorski proces przetwarzania to skuteczne rozwiazanie na skale przemyslowa w odniesieniu do powaznego problemu srodowiskowego, jakim sa zapasy nieprzetworzonego czerwonego szlamu (które na swiecie wynosza  3 miliardy ton i zwiekszaja sie o ponad 100 milionów ton rocznie).

Wraz z uplywem czasu pojawiaja sie nowe rodzaje zanieczyszczen, takie jak odpady medyczne oraz modulatory hormonalne. W odniesieniu do tych substancji prowadzone sa obecnie liczne badania naukowe, majace na celu ulepszenie metod ich wykrywania i analizy, zarówno w sciekach i wodzie uzdatnionej, jak i w wodach gruntowych i rzekach. Innym rodzajem odpadów wymagajacych przetworzenia sa odpady bedace wynikiem likwidacji elektrowni jadrowych. W ciagu najblizszych 20 do 30 lat na swiecie 300 reaktorów jadrowych, z których trzy czwarte miesci sie w Europie, bedzie poddane likwidacji. Dlatego tez koncern Veolia podpisal z Komisariatem ds. Energii Atomowej i Alternatywnych Zródel Energii porozumienie dotyczace likwidacji instalacji jadrowych, których cykl uzytkowania dobiega koncowi.

Problem rzadkosci zasobów lub zarzadzanie nia

Europa jest uboga w surowce naturalne: obecnie kontynent europejski importuje siedem razy wiecej tychze zasobów niz eksportuje. Wiaze sie to z faktem, ze Europa nadal pozostaje silnie uprzemyslowionym kontynentem, na którym dwa wieki temu rozpoczela sie rewolucja przemyslowa i jednoczesna intensywna eksploatacja zasobów. W 2011 roku Unia Europejska przyjela mape drogowa na rzecz efektywnego wykorzystania zasobów. Z inicjatywy komisarza ds. srodowiska naturalnego, Janeza Potocnika, Komisja Europejska stworzyla w 2012 roku platforme EREP[3], skupiajaca wielu partnerów, której celem jest opracowanie konkretnych zalecen na ten temat. Wykraczajac poza sama Europe, cala nasza planeta stoi w obliczu coraz wiekszego niedoboru zasobów naturalnych. Bedziemy mieli do czynienia z przewidywanym niedostatkiem wielu mineralów, wyczerpywaniem sie zasobów paliw kopalnych, zmniejszaniem sie zasobów slodkiej wody. Aby zarzadzac ta rzadkoscia zasobów konieczne jest podjecie dzialan w trzech kierunkach: : gospodarke nalezy odweglic, zdematerializowac i "odwodnic".

Odweglenie gospodarki oznacza zerwanie ze swiatem opartym na ropie naftowej, gazie i weglu. W jaki sposób mozemy drastycznie ograniczyc emisje dwutlenku wegla przy jednoczesnym zaspokojeniu wysokiego w Europie i rosnacego na swiecie zapotrzebowania na energie? Po pierwsze poprzez oszczedzanie energii. Ponadto, jesli nie wyeliminujemy calkowicie kopalnych zródel energii, poprzez znaczace zwiekszenie wydajnosci instalacji energetycznych, miedzy innymi, dzieki skojarzonej produkcji energii cieplnej i elektrycznej (tzw. kogeneracji). Co wiecej poprzez zastapienie kopalnych zródel energii czysta energia, na przyklad zastepujac wegiel biomasa w miejskich sieciach cieplowniczych. W Polsce nasza filia Dalkia zainwestowala w elektrocieplownie w Lodzi i Poznaniu i dostosowala strukture zaopatrzenia, aby zmienic sklad uzywanego paliwa. Obecnie w tamtejszych miejskich sieciach cieplowniczych istotna czesc dostarczanej energii cieplnej pochodzi z biomasy lesnej lub rolniczej.

Dematerializacja gospodarki ma z kolei na celu zmniejszenie zuzycia zasobów naturalnych, to znaczy zerwanie zaleznosci miedzy wzrostem PKB a zuzyciem zasobów. Ten cel da sie zrealizowac poprzez traktowanie odpadów jako surowce i rozwijanie gospodarki okreznej. Europa, tak jak i inne kontynenty, rozpoczela od najprostszego rozwiazania, czyli od recyklingu papieru, kartonu i zlomu. Aby pójsc dalej konieczne sa postepy technologiczne, aby produkty pochodzace z recyklingu spelnialy jednoczesnie kryteria jakosci, bezpieczenstwa dla zdrowia i konkurencyjnosci gospodarczej. Jest to szczególnie wazne miedzy innymi w przypadku wtórnego wykorzystania katalizatorów i zuzytego wegla aktywnego uzywanego w przemysle oraz odzysku rteci zawartej w tychze urzadzeniach, i która sprawia, ze sa to odpady niebezpieczne. Jest to jeden z rodzajów dzialalnosci spólki Batrec, filii koncernu Veolia, która stosuje w tym procesie kompetencje nabyte w zakresie recyklingu baterii.

Innym przykladem gospodarki okreznej sa osady sciekowe, pochodzace z oczyszczania scieków komunalnych. Przez dlugi czas uznawano, ze nie maja one zadnej wartosci. Tymczasem sa one zródlem surowców i energii. Przetwarzanie czy tez metanizacja substancji organicznych, które zawieraja, pozwala na produkcje biogazu, który nastepnie przeksztalcany jest w energie cieplna i elektryczna. Stanowia one równiez doskonale zródlo fosforu, substancji nieodzownej w rolnictwie, której zloza zagrozone sa wyczerpaniem przed koncem wieku, co uzasadnia potrzebe zorganizowania recyklingu tego surowca mineralnego. 

Z kolei "odwodnienie" gospodarki ma polegac na zmniejszeniu ilosci wody pobieranej z rzek i podziemnych zródel. Woda jest odnawialnym zasobem, jednak jej zasoby sa nierównomiernie ulokowane. Problem jej niedoboru coraz bardziej nasila sie ze wzgledu na zwiekszona ilosc pobieranej wody, urbanizacje oraz ocieplanie klimatu, równiez w regionach Europy, które do tej pory nie mialy tego problemu, takich jak Anglia czy niektóre niemieckie regiony. Aby odpowiedziec na te wyzwania, rózne rozwiazania sa mozliwe, takie jak na przyklad ograniczenie wycieków z publicznych sieci wodociagowych, uzupelnianie wód podziemnych, a przede wszystkim ponowne wykorzystanie przetworzonych scieków. Rozwiazanie to jest dzisiaj bardzo rzadko stosowane w Europie, choc oferuje ono dostep do alternatywnych zasobów wystepujacych w duzych ilosciach, tam gdzie sa one potrzebne.

Optymalizacja zarzadzania kompleksowymi uslugami miejskimi na szeroka skale

Wiele europejskich miast idzie w kierunku  tzw. "smart cities", czyli miast inteligentnych. Nowe technologie doglebnie zmienia uslugi miejskie. Rozwój poteznych systemów pozyskiwania i przetwarzania ogromnej ilosci danych na temat obywateli (ich zuzycia energii, wody, uzywanych srodków transportu, rozrywek, produkcji odpadów, itd.), tzw. "big data", wplynie na pojawienie sie nowych lokalnych uslug, które zmienia, a moze nawet zrewolucjonizuja zachowania mieszkanców miast. Przykladami nowych rozwiazan technologicznych sa systemy ostrzegania w przypadku nadmiernego zuzycia energii, czy pozwalajace na obliczanie emisji dwutlenku wegla, itp. 

W 2011 roku koncern Veolia stworzyl w partnerstwie z firma Orange spólke joint-venture m2ocity. Jej celem jest zainstalowania 5 milionów "inteligentnych liczników" wody, gazu lub przeplywu jakiejkolwiek innej substancji, a nastepnie zarzadzania nimi. Liczniki nowego typu pozwalaja na optymalne kierowanie zuzyciem w budynkach i u indywidualnych uzytkowników. Ponadto ulatwiaja wprowadzenie oplat uwzgledniajacych aspekty spoleczne i ekologiczne, dzieki mozliwosci indywidualnego sledzenia zuzycia w czasie rzeczywistym.

Aby odpowiedziec na te wyzwania konieczne sa innowacje i nowe modele gospodarcze

Do transformacji ekologicznej nie dojdzie bez innowacji

W przyszlosci uslugi srodowiskowe beda w duzo mniejszym stopniu oddzielone jedne od drugich, co zbyt czesto zdarza sie jeszcze obecnie, kiedy wladze miejskie osobno zajmuja sie energia, osobno odpadami, a jeszcze osobno woda. W przyszlosci powiazania miedzy róznymi uslugami komunalnymi beda coraz czestsze. Wieksza zbieznosc miedzy uslugami ma miejsce, kiedy odpady przetwarzane sa na energie elektryczna, paliwo lub kompost. Dzieje sie tak równiez, kiedy scieki pochodzace z oczyszczalni staja sie zródlem surowców organicznych do produkcji bioplastiku, tak jak ma to miejsce w przypadku jedynego na swiecie prototypu zainstalowanego w zakladzie oczyszczania scieków Bruksela Pólnoc, obslugujacym ponad milion mieszkanców. Po zakonczonej sukcesem fazie pilotazowej, pozostaje jeszcze zatwierdzenie parametrów gospodarczych, aby rozpoczac dzialalnosc na skale przemyslowa.

Potrzeba nowych modeli gospodarczych

W przeszlosci interes spoleczny wymagal rozbudowy sieci i zwiekszenia wolumenu dostarczanej wody czy energii elektrycznej, aby poprawic ochrone zdrowia i komfort mieszkanców. Dzisiaj w interesie ogólu spoleczenstwa konieczne jest zmniejszenie zuzycia zasobów. To oczywiscie diametralnie zmienia wprowadzona poczatkowo i obowiazujaca do dzis logike gospodarcza: podmioty swiadczace uslugi zwiazane z dystrybucja wody czy pradu zamiast starac sie sprzedawac wiecej, powinny skoncentrowac sie na zmniejszeniu volumenu zasobów. Jednakze, w obecnym modelu, wynagrodzenie za  uslugi jest najczesciej uzaleznione od poziomu sprzedazy!

Ten paradoks zacheca podmioty gospodarcze do tworzenia nowych modeli gospodarczych. Przykladem moze byc wynagrodzenie uzaleznione od osiagniecia konkretnych wyników a nie od sprzedanego wolumenu. W takim schemacie, podmiot swiadczacy uslugi nie zyskuje wiecej sprzedajac dodatkowe kWh czy m3 wody, ale osiagajac cele wyznaczone przez wladze publiczne. W niektórych przypadkach mozliwe jest przejscie od gospodarki opartej na wolumenach, do gospodarki opartej na "braku wolumenów", z wynagrodzeniem uzaleznionym od zaoszczedzonych zasobów. Inne podejscie polega na oddzieleniu wolumenów sprzedanych od wolumenów pobranych ze srodowiska,  poprzez recykling surowców lub scieków.

Potrzeba nowego podejscia terytorialnego

Uslugi srodowiskowe dostarczaja samorzadom terytorialnym cenne atuty w kontekscie konkurencji pomiedzy miastami: przyczyniaja sie one w szczególnosci do zwiekszenia atrakcyjnosci terytoriów europejskich. Jakosc zagospodarowania przestrzeni zalezy w duzym stopniu od kluczowych uslug i znajduje ona swój wyraz we wszystkim tym, co ulatwia zycie obywatelom i przedsiebiorstwom, i co zabezpiecza sprawna wymiane gospodarcza. W Val d'Europe, w poblizu parku rozrywki Disneyland pod Paryzem, odzyskujemy energie cieplna pochodzaca z centrum danych jednego z banków, która wczesniej byla tracona, aby zasilac siec cieplownicza obslugujaca 600 000 m2 powierzchni biurowych, hoteli i mieszkan, unikajac przy tym dodatkowych emisji CO2. W La Défense, dzielnicy biznesowej francuskiej stolicy, zainaugurowalismy wlasnie pierwsza zintegrowana platforme sterowania efektywnoscia energetyczna, która monitoruje gospodarke energetyczna 1100 instalacji. Jej funkcjonowanie opiera sie na powiazaniu sieci cyfrowej z siecia obslugiwana przez ludzi na szczeblu kazdego terytorium, którego celem jest zwiekszenie oszczednosci energii.

Znaczaca rola wladz publicznych w ulatwieniu transformacji ekologicznej

Instytucje europejskie, tak jak i panstwa czlonkowskie i lokalne wladze publiczne posiadaja szereg dzwigni, które moga wykorzystac, aby gospodarka stala sie bardziej zielona, oszczedna i mniej zanieczyszczajaca. Dzwignie wiaza sie w szczególnosci z rola "stratega", regulatora, podmiotu skladajacego zamówienia publiczne czy tez z dlugoterminowym finansowaniem, które moze byc pozyskane przez te instytucje.

Wyznaczenie ambitnych celów strategicznych

Wladze publiczne odpowiedzialne sa w pierwszym rzedzie za wyznaczenie jasnego i wiarygodnego kierunku dzialan. Zostalo to juz zrealizowane poprzez trzy glówne cele pakietu Klimat i Energia Unii Europejskiej ("3x20") w zakresie redukcji emisji CO2, rozwoju energii odnawialnych i zwiekszenia efektywnosci energetycznej. Pakiet ten doprowadzil juz do duzych postepów w zakresie zarzadzania srodowiskiem naturalnym. Jednakze kierunki dzialania powinny byc równiez wyznaczone  w stosunku to zródel energii, który charakteryzuja sie korzystnym stosunkiem kosztów do efektywnosci: chodzi w szczególnosci o energie cieplna, zbyt czesto niewystarczajaco uwzgledniana lub pomijana w ustawodawstwie europejskim na korzysc energii elektrycznej - pomimo faktu, ze budynki, bedace glównym zródlem zuzycia energii, zuzywaja dwukrotnie wiecej energii cieplnej niz elektrycznej.

Niedawna dyrektywa europejska na temat efektywnosci energetycznej[4] wymaga od panstw czlonkowskich stworzenia dlugoterminowej strategii renowacji budynków, zarówno publicznych jak i prywatnych, i wyznacza cel poddania renowacji 3% budynków bedacych wlasnoscia rzadu centralnego rocznie. Wdrozenie tych zobowiazan powinno byc przedmiotem istotnej mobilizacji wladz publicznych na rzecz umów o poprawe efektywnosci energetycznej. Do korzystania z tego narzedzia zacheca instytucje publiczne dyrektywa. Umowom tym towarzyszyc maja wymierne zobowiazania w zakresie poprawy efektywnosci gwarantowane przez prywatnych partnerów. Ten tym umowy moze sie przyczynic do realizacji ambitnych i racjonalnych oszczednosci energii, w okresie amortyzacji inwestycji nie przekraczajacym dziesieciu lat. Miasto Montluçon (Francja) podpisalo dziesiecioletnia umowe o poprawe efektywnosci energetycznej z nasza filia Dalkia, w celu wdrozenia calosci dzialan zmierzajacych do redukcji zuzycia energii w okolo stu budynkach komunalnych. Podjete dzialania obejmuja miedzy innymi racjonalizacje systemów grzewczych budynków, instalacje energii odnawialnych czy wdrozenie "systemu kontroli budynków". W ciagu trzech lat nasza ekipia zmniejszyla o 21,5% zuzycie energii - w porównaniu z poziomem sprzed wejscia w zycie kontraktu. Tego samego rodzaju warunki umowne oparte na oszczednosci energii spotkac mozna równiez gdzie indziej w Europie, na przyklad na Slowacji czy w Szwecji (w miescie Hörby).

Ogólnie rzecz ujmujac, w Unii Europejskiej, w której ogrzewanie i chlodnictwo odpowiedzialne sa za 46% zuzycia energii, potrzebna jest mapa drogowa dotyczaca energii cieplnej. Nie wyznaczono zadnego konkretnego celu w odniesieniu do rozwoju miejskich sieci cieplowniczych, choc ich efektywnosc jest zdecydowanie wyzsza niz efektywnosc indywidualnego ogrzewania, a w Europie istnieje duzy potencjal w zakresie rozwoju i modernizacji istniejacych sieci.

W zakresie energii odnawialnych, nalezy upewnic sie, ze rozwojowi produkcji nieciaglej (wiatrowej i slonecznej) towarzyszyc bedzie rozwój produkcji elastycznej, w przypadku której stosunek kosztu do efektywnosci jest oceniany jako bardziej korzystny dla finansów publicznych: biomasy, której uprawa przyczynia sie do tworzenia nowych lokalnych miejsc pracy, energii geotermalnej, oraz termicznej waloryzacji odpadów, której potencjal nie jest w pelni wykorzystany[5].

Ponadto dobrze wyznaczone cele musza podnosic konkurencyjnosc przedsiebiorstw. Jesli cele takie sa realistyczne i odpowiednio ukierunkowane, moga one pozwolic na ustrukturyzowanie danego sektora przemyslowego, co przyczynia sie do atrakcyjnosci terytoriów i pozwala Europie rozwinac swój know-how i infrastrukture, które w przyszlosci stana sie zródlem wzrostu. W sektorze utrzymania czystosci  wyznaczenie w ustawodawstwie europejskim celów dotyczacych recyklingu czy waloryzacji dla konkretnych sektorów czy priorytetowych rodzajów odpadów, takich jak odpady elektroniczne czy akumulatory pojazdów elektrycznych, ma nadal kluczowe znaczenie.

Przyjecie zasad i norm przyspieszajacych transformacje ekologiczna

Aby wspierac przeksztalcenia w zakresie uslug srodowiskowych, konieczne beda nowe przepisy. O ile wprowadzanie nowych przepisów niekiedy naklada na przedsiebiorstwa nadmierne badz zbedne ograniczenia, jest ono równiez sposobem na pobudzenie innowacji, a nawet przeksztalcenia Europy w lidera w niektórych sektorach, w stosunku do miedzynarodowych konkurentów. Wprowadzanie przepisów oznacza równiez danie interesariuszom gwarancji stworzenia koniecznych ram prawnych dla nowych praktyk, których wdrazanie mogloby wiazac sie z zagrozeniem dla srodowiska lub zdrowia.

Jest tak na przyklad w przypadku gazu lupkowego, czy gazu koksowniczego, które ze wzgledu na ich zloza polozone na naszym kontynencie sa przedmiotem zywej debaty dotyczacej ich poszukiwania i eksploatacji w panstwach czlonkowskich Unii Europejskiej. Jak oswiadczyl komisarz Potocnik na ten temat[6], istnieja odpowiednie techniki i dobre praktyki pozwalajace na zapobieganie, ograniczanie i kontrole ryzyka, a wykorzystanie tych dobrych praktyk musi stac sie efektywne, zas ramy prawne musza zapewnic odpowiednia i skuteczna ochrone srodowiska i zdrowia. Innym przykladem koniecznych ram prawnych dotyczacych nowych praktyk jest wtórne wykorzystanie oczyszczonych wód posciekowych, bedace praktyka obiecujaca z punktu widzenia srodowiska naturalnego, ale która nie bedzie sie w stanie rozpowszechnic bez dyrektywy europejskiej i bez wspólnych norm w Unii Europejskiej. Takie normy, które planuje wprowadzic Komisja Europejska w swoim "Planie ochrony zasobów wodnych Europy"[7], powinny okreslic kryteria jakosciowe, które nalezy spelnic, w zaleznosci od planowanego przeznaczenia wody posciekowej, zaczynajac od nawadniania w rolnictwie, które jest w najwiekszym stopniu odpowiedzialne za zuzycie wody na naszym kontynencie. 

Na rzecz polityki zakupów publicznych promujacej najwyzsze standardy

Podmioty dokonujace zakupów publicznych w Europie potrzebuja mozliwosci latwiejszego decydowania sie na rozwiazania najbardziej korzystne dla srodowiska. Kazdy projekt uslug dla srodowiska wymaga ogólnej oceny uwzgledniajacej realia gospodarcze i spoleczne istniejacej dzialalnosci, a takze spodziewane zyski w zakresie zdrowia publicznego i srodowiska, w swietle kosztów wdrazania. Oznacza to, ze podmioty dokonujace zakupów publicznych musza miec zagwarantowane potrójne bezpieczenstwo: prawne, gospodarcze i polityczne, które dzis nie jest zapewnione. Po pierwsze bezpieczenstwo prawne: podmiot dokonujacy zakupów publicznych nie powinien miec do czynienia z mozliwoscia stalego kontestowaniem dokonanego przez niego wyboru, lub nawet jego anulowaniem, jesli nie zdecyduje sie na najbardziej ograniczona oferte. Po drugie, bezpieczenstwo gospodarcze: metody typu "Analiza cyklu zycia" musza pozwolic na ocene najbardziej korzystnej ekonomicznie oferty, uwzgledniajac aspekty srodowiskowe. I w koncu bezpieczenstwo polityczne: podmioty dokonujace zakupów publicznych musza byc w stanie udowodnic obywatelom, ze najlepsza oferta zapewnia najlepsze uslugi po najlepszej cenie.

Finansowanie dlugoterminowe

Nie mozna wymagac, aby wszyscy ponosili calosc kosztów zwiazanych z transformacja ekologiczna. Ponad 150 milionów Europejczyków dotknietych jest problemem ubóstwa energetycznego [8], w zwiazku z czym kwestia finansowania kluczowych uslug publicznych jawi sie jako podstawowe wyzwanie dla wzmocnienia spójnosi spolecznej. W wielu regionach Unii Europejskiej uzytkownicy i konsumenci nie sa w stanie poniesc calosci kosztów uslug publicznych w sektorze srodowiska: w niektórych miastach Europy Srodkowej gospodarstwa domowe odlaczaja sie od sieci cieplowniczych i korzystaja z ogrzewania indywidualnego - bardziej zanieczyszczajacego i mniej wydajnego - gdyz ich rachunki za centralne ogrzewanie staly sie zbyt wysokie w porównaniu z dochodami, którymi dysponuja.

W zwiazku z tym, publiczne wsparcie finansowe ma do odegrania istotna role w zakresie inwestycji uzytecznosci publicznej, których potrzebuje Europa, aby osiagnac cele energetyczne i klimatyczne i zapewnic wszystkim obywatelom dostep do podstawowych uslug wysokiej jakosci. Fundusze europejskie dostepne na okres 2014-2020 powinny byc lepiej wykorzystane przez wladze publiczne, które chca wspierac takie inwestycje. Niektóre projekty powinny otrzymac mozliwosc latwiejszego laczenia funduszy strukturalnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) w dziedzinie srodowiska.  

***

Koniecznosc przyspieszenia transformacji ekologicznej przejawia sie w szeregu istotnych wyzwan srodowiskowych, które nalezy podjac, wsród których kluczowe miejsce zajmuje walka z rzadkoscia zasobów, przetwarzanie najtrudniejszych zanieczyszczen i rozwój kompleksowych uslug miejskich. Coraz wiecej podmiotów europejskich (przedsiebiorstw, gospodarstw domowych i samorzadów) juz dzisiaj stoi przed tymi trudnymi zadaniami.

Wyzwania te moga byc poczatkowo postrzegane przez przedsiebiorstwa jako ograniczenia, które beda obciazeniem dla ich konkurencyjnosci. Jednakze coraz czesciej sa one równiez uznawane za szanse na rozwój nowych rynków i tworzenie wartosci dodanej. Z kolei samorzady w calej Europie staraja sie w konkretnych przypadkach odpowiedziec na te wyzwania i to one moga wprowadzac na swoim terytorium ambitna (pod wzgledem celów, sposobów zarzadzania lub cen) polityke lokalna w odniesieniu do srodowiska naturalnego

W tym kontekscie uslugi srodowiskowe musza oferowac wszystkim uczestnikom gospodarki wzorcowe rozwiazania operacyjne, pozwalajace na stworzenie zielonej, zasobooszczednej i mniej zanieczyszczajacej gospodarki. Moze do tego dojsc jedynie poprzez innowacje  technologiczne i poprzez stworzenie nowych modeli gospodarczych. Wladze publiczne moga podjac dzialania w tym zakresie i to na nich spoczywa odpowiedzialnosc za ulatwienie wykorzystania tych modeli, poprzez zrównowazone wykorzystanie dzwigni, którymi dysponuja, od lokalnej polityki w zakresie ochrony srodowiska po zamówienia publiczne i pozyskiwanie zródel finansowania.

Przezywamy kolejny przelom w historii europejskiej - zyjemy w okresie, który nas destabilizuje.  Ale jednoczesnie zachodzace obecnie zmiany sa pasjonujace: wszedzie na naszym kontynencie panstwa, miasta i przedsiebiorstwa staraja sie okreslic sie na nowo poprzez pryzmat zrównowazonego rozwoju. Jestesmy obecnie dopiero u zarania transformacji ekologicznej. W skali europejskiej moze ja spotkac swietlana przyszlosc. Zadaniem nas wszystkich jest jej wdrozenie.